Termostatlar
Genel olarak ısıtıcı ve soğutucu sistemlerde kullanılan, dış ortam sıcaklığı göz önünde bulundurularak, soğutucunun iç bölmelerinin sıcaklığının istenilen seviyede tutulmasını sağlayan parçaya termostat denir. Termostatlar temelde ısıtma ve soğutma sistemlerinde kullanılmasına göre ikiye ayrılır ancak her iki işi yani hem ısıtma hem soğutma işini yapabilen kombine termostatlar da vardır.
Katı, sıvı ve gaz maddelerin ısısını istenilen değerde ve belli aralıklarda tutmak amacıyla kullanılan elektronik, mekanik veya elektromekanik devre elemanlarına termostat denir. Isıyı algılamada kullanılan çeşitli termostat tipleri ve ısıya duyarlı yarı iletken devre elemanları da vardır.
Isıtıcı sistemlerde, herhangi bir arza durumunda sıcaklık aşırı yükselirse ısıtıcıya giden enerjiyi kesen devre elemanıdır. Soğutucu sistemlerde ise, soğutucu yeterli soğukluğa ulaştığında kompresörü devreden çıkartır. Ardından sıcaklık yükseldiğinde ise kompresörü çalıştırır. Böylece gereksiz yere elektrik tüketilmesini engelleyerek tasarruf sağlar.
Termostat Nasıl Çalışır? :
Termostatların yapısı ve çalışması çeşitlerine göre farklılıklar göstermektedir. Genel olarak ortamdaki ısı seviyesi belirli bir değerin üzerine çıkınca veya belirli bir değerin altına düşünce termostatlar devreye girer ve ısıtma sistemini çalıştırır veya durdurur.
Termostatlar aslında ortam etkisi ile konum değiştiren rölelerdir. Isı etkisi sonucu kontaklarının konumu değişir. Termostatlar ortamın sıcaklık değerini sabit tutmak amacı ile kullanılırlar. Genel olarak ısı üreten cihazlarda, klima ve fotokopi makinelerinde ısı seviyesinin kontrolünde kullanılır.
Genel çalışma şekilleri de söyle özetlenebilir. Tüm termostatlar kontak uçlarına sahiptir. Ortamdaki ısı değişimi sonucu otomatik olarak kontak uçları konum değiştirir. Bunun sonucu olarak ısıtma sistemini çalıştırır veya durdurur.
Termostat Çeşitleri Nelerdir? :
Termostatların kullanım yerlerinin çok farklı olması ve ısı kontrolü yapılacak maddelerin farklılık arz etmesinden dolayı birçok türü vardır. Ortama uygun termostat seçmek çok önemlidir. Hava ortamındaki ısı değişimini ölçmek üzere tasarlanmış termostatın su ortamında kullanılması ölçme hassasiyetindeki farklılıklar yüzünden mümkün değildir. İç yapısına göre çeşitleri şunlardır.
1- Bimetal Termostatlar :
Bimetal adı verilen malzeme ısı karşısında genişleme katsayısı çok farklı(biri az diğeri çok) iki metalin yüzey birleşimi ile teşkil edilmiş yapılardır. Isı karşısında bimetal malzeme eğilir. Hızlı genleşen metal daha az genleşen metal üzerine doğru kıvrılır. Bu kıvrılma hareketinden faydalanarak termostatın kontakları konum değiştirir. İçinde ısıtıcı olan ütü, soba, saç kurutma cihazları gibi yerlerde ısıtma sistemi (rezistans) bimetalin üzerine sarılabilir. Böylece ısı kontrolü daha kolay yapılmış olur.
2- Gazlı Termostatlar :
Gazların ısı karşısında hızlı genleşme özelliklerinin kullanılması ile yapılmış termostatlardır. Gaz deposu, Körük gaz basıncı ile hareketlenen parça ve kontaklardan oluşur. Isının etkisi ile genleşen gaz körük yardımı ile kontakların konum değişmesini sağlar.
3- Civa Tüplü Termostatlar :
İçinde civa ve kontak uçlarının bulunduğu bir tüpün spiral şekil verilmiş bir bimetal şerite eklenmesi ile elde edilen termostadır. Isı etkisi ile bimetal genleşip büzülünce cam tüpün içindeki civa hareketlenerek kontaklar arasını kısa devre haline getirir ya da kontaklar arasındaki iletimi keser.
Elektronik Termostat Çeşitleri :
1- Kablosuz programlanabilir termostat : Isıtma ve soğutma sistemlerinin önemli kontrol birimlerinden olan programlanabilir termostatlar, kablolama problemi yaşanmadan kullanılabilmektedir. Cihaz ile 7 günlük zamanlama yapılabilmektedir. Ayrıca montajı basit ve donmaya karşı koruması mevcuttur.
Termostat aşağıda belirtilen özellikteki yerlere monte edilir:
* Yerden 1,5 metre yükseklikte duvara
* Çok kuvvetli hava akımından uzağa
* Hava almayan yerler dışına
* Gizli boruların ya da bacaların geçmediği alanlara
2- Oda termostatı : Şekildeki mekanik termostat, çift borulu vanalı sistemlerde üç hız anahtarlı ve yaz/kış ayarlı olarak kullanılır.
3- Dijital termostat : Şekildeki cihazda sensör olarak NTC kullanılmaktadır. Cihaz üzerinde 4 adet buton ve 2 adet 7 segmentli display vardır. -9 ile +99 derece arasındaki istenilen ısı aralığına ait alt ve üst sınırlar butonlarla ayarlanabilir, bu değerler hafızada saklanabilir. Cihazın çıkış uçları, cihaz içerisindeki rölenin kontaklarından alınmaktadır.Soğutma işlemini yapacak cihazın kontrolü şekildeki dijital termostatın çıkış kontaklarından yapılır. Isı artıp üst limite ulaştığında röle çeker, soğutucu çalışır. Soğutma sonucunda ısı alt limit değerine düştüğünde röle bırakır, soğutucu durur. Isı üst limite yükseldiğinde soğutucu tekrar devreye girer.
Kaynak: http://elektrikelektronikegitimi.blogspot.com/2019/10/termostat-nedir-calsmas-nasldr.html
Yorumlar - Yorum Yaz