İLETİM VE DAĞITIM ŞEBEKELERİ

• Elektrik enerjisi üretmek amacıyla kurulan santrallerin çoğu tüketim bölgelerinden uzaktadırlar.
• Elektrik enerjisinin depolanamayan bir enerji olmasından dolayı üretildiği yerden tüketildiği bölgeye hemen iletilmesi gerekir.
• Santrallerde üretilen elektriğin kullanıcıya iletilmesi trafolar, direkler, enerji iletim hatları, izolatörler, kesiciler, ayırıcılar, bobinler, kondansatörler, parafudrlar ve diğer şalt tesisi elemanlarıyla gerçekleştirilir.
• Genellikle birbirinden çok uzakta bulunan elektrik santralleriyle tüketim merkezleri arasındaki bağlantı, iletim şebekelerinin kullanıldığı enterkonnekte sistemle sağlanır.

DAĞITIM ŞEBEKELERİNE GÖRE ELEKTRİK ŞEBEKELERİNİN SINIFLANDIRILMASI

Şebekeler, dağıtım şebekelerine göre genel olarak;

• Açık şebekeler,
• Kapalı şebekeler

olmak üzere 2 grupta sınıflandırılır. Bu iki ana grubun içerisindetoplamda dört şebeke sistemi ile elektrik enerjisi iletimi ve dağıtımı gerçekleştirilir. Bunlar;

• Dallı şebeke
• Halka (Ring) şebeke
• Ağ gözlü şebeke
• Enterkonnekte şebeke

şeklinde sıralanabilir.

AÇIK ŞEBEKELER

Açık şebekelere dallı veya radyal şebekeler de denir.Çok kullanılan bir şebeke türüdür. Şehir, kasaba, köy gibi yerleşim birimlerinde veya sanayi bölgelerinde enerji beslemesi çoğunlukla tek bir kaynaktan yapılır. Bu yolla oluşturulan şebekenin şekli bir ağacın dallarına benzediği için bu tür şebekeye dallı şebeke denir. 

Açık şebekedeki dağıtım trafosuna yakın olan kalın kesitli hatlara "ana hat" adı verilirken trafodan uzaklaştıkça incelen hatlara da "branşman hattı" denir. 

Avantajları: Açık şebekelerin tesis bedelleri düşüktür. Bakımları, işletilmeleri ve arıza tespiti kolay olduğundan tercih edilir.

Şebekedeki abone sayısının artması nedeniyle hatların akımı taşıyamaması durumunda sadece akımı fazla olan ilgili hattın değiştirilmesi yeterlidir.

Dezavantajları: Bu şebekelerde emniyet azdır. Arıza durumunda çok sayıda abone elektriksiz kalabilir. Ayrıca dağıtım hatlarında gerilim eşitliği olmayıp trafodan uzaklaştıkça gerilim azalır.

KAPALI ŞEBEKELER

Kapalı şebekeler ring ve ağ(gözlü) şebeke olmak üzere iki grupta tesis edilirler.Bir noktadan çıkan iki enerji nakil hattının bir başka noktada yeniden birleşmesinden oluşan şebekeye ring(halka) şebeke denir. Ring şebekelerde sistemin enerji beslemesi birden fazla trafonun birbirine paralel bir şekilde bağlanması yoluyla yapılır.

Avantajları: Bu tür şebekelerde ring içerisinde bir arıza olması halinde sadece arızalı olan kısım devre dışı kalır. Dallı şebekelere göre daha güvenlidir. Şebeke kesiti her yerde aynıdır.

Dezavantajları: Şebeke oluşturulurken çok fazla sayıda iletken tel kullanıldığı için maliyeti yüksektir. Abone sayısı artar ise şebekedeki tüm hatların değiştirilmesi gerekir. Bu işlem de ayrıca maliyetlidir.

AĞ (GÖZLÜ) ŞEBEKE

Bu şebekelerde besleme bir veya birden fazla noktadan yapılabilir. Aboneleri besleyen hatlar bir ağ gibi yapılmasından dolayı çok sayıda göz elde edilir.

Avantajları: Olası bir arıza durumunda arızalı kısım sigorta v.b. elemanlar vasıtasıyla devre dışı bıakılabilir. Böylece diğer abonelerin enerjileri kesilmez.

Gerilim düşümü çok azdır. Böylece sisteme güçlü alıcılar bağlanabilir.

Dezavantajları: Kuruluşları, işletimleri, bakımları zordur.  Şebekedeki olası bir kısa devrenin etkisi büyüktür.

ENTERKONNEKTE ŞEBEKE

Genellikle birbirinden uzak mesafelerde olan, elektrik üretim santralleri ile tüketim merkezleri arasındaki iletim, enterkonnekte sistemlerle sağlanır. 

Üretim santrallerinin bir iletim tesisine, buradan da diğer tesislere bağlanarak beraber çalışmalarına denir. 

Diğer bir ifadeyle bölgenin veta bir ülkenin elektrik enerjisi talebini kesintisiz bir şekilde karşılamak üzere o ülkenin bütün elektrik santralleri , trafo merkezleri ve tüketici arasında kurulmuş olan sisteme enterkonnekte sistem denir.

Enterkonnekte sistemde bir arıza meydana geldiğinde sadece arızalı bölüm devre dışı bırakılarak enerji alış verişinin bütünlülüğü sağlanır.

Avantajları: Enterkonnekte sistemler tüketimdeki değişimlere karşın üretimi ayarlamayı sağlar. Böylece santraller daha ekonomik bir şekilde çalışabilir.

Verimleri yüksektir. Santrallerin kuruluş ve işletme maliyetlerini azaltır.İhtiyaç duyulan yedek generatör gücünü minimum seviyeye indirir.

Dezavantajları: Sistemin kısa devre akımının oldukça yüksek olması, kısa devre arızasından çok sayıda abonenin etkilenmesi, sistemin kararlılığının sağlanmasının oldukça zor olmasıdır. 

Tüm ülkelerin şebekeleri enterkonnekte sistem vasıtasıyla birbirine bağlanabilir. Türkiye'nin de şebekesi, Rusya, Gürcistan, Irak, Suriye gibi komşu ülkelere bağlanmıştır. Bu şekilde ülkeler arası enerji alışverişşi yapılabilmektedir. 

GERİLİMLERİNE GÖRE ŞEBEKELERİN SINIFLANDIRILMASI

İletim ve dağıtım şebekeleri kullanıldıkları gerilime göre sınıflandırılabilirler. Bunlar;

• Alçak gerilimli şebekeler (AG Şebeke)
• Orta Gerilimli Şebekeler (OG Şebeke)
• Yüksek Gerilimli Şebekeler (YG Şebeke)
• Çok yüksek Gerilimli Şebekeler (ÇYG Şebeke)

şeklindedir.

Alçak gerilim 1KV 'a kadar olan gerilim, Orta gerilim 1 ile 35 kV arası, yüksek gerilim 35-154 kV arası, 154 kV üstü de çok yüksek gerilim olarak adlandırılır.

Çok yüksek gerilim, şehirler ve santraller arası kullanılır. Örneğin Atatürk barajından İstanbul'a böyle bir şebeke bulunmaktadır.

Yüksek gerilim şebekeleri enerji iletiminde kullanılır. Bu şekilde uzak mesafelerde güç kaybı daha az olur.

Orta gerilim daha çok küçük şehirler ve endüstri tesislerinde kullanılır. 

Alçak gerilim ise dağıtım trafolarından son kullanıcıya ulaşan hatlarda kullanılır. 

 

 

Kaynak: Doc.Dr. Süleyman DEMİR, Elektrik Enerjisi İletimi ve Dağıtımı, Anadolu Ü.2013

 

 

---

Yorumlar - Yorum Yaz

---